لیتیاز کلیه چیست؟

لیتیاز کلیوی یا فرایند شکل گیری سنگ کلیه چیست؟

لیتیاز کلیوی، نوعی بیماری است که بر اثر تشکیل سنگ در کلیه ها یا مجرای ادراری (حالب یا مثانه) ایجاد می شود. این شرایط اورولیتیاز یا نفرولیتیاز نیز نامیده می شود. یک سنگ کلیه می تواند به کوچکی یک دانه شن یا به بزرگی یک مروارید باشد. اکثر سنگ های کلیه به طور طبیعی از بدن دفع می شوند. گاهی اوقات، خارج کردن یک سنگ از بدن آسان نیست و به درمان پزشکی یا جراحی نیاز است. گاهی اوقات ممکن است سنگ ها در مسیر دفع شدن از بدن در مجرای ادراری باقی بمانند، جریان ادرار را مسدود کنند و باعث بروز درد و عوارض زیادی شوند.

لیتیازیس ادراری وجود سنگ در کلیه و یا دستگاه ادراری (حالب یا مثانه) است. آنها زمانی تشکیل می شوند که غلظت بالایی از مواد وجود داشته باشد که پس از عبور از کلیه ها و مجاری ادراری باید از طریق ادرار دفع شوند. در شرایط خاصی، این مواد رسوب می کنند و سنگ های کلیوی را تشکیل می دهند.

علایم لیتیاز کلیه چیست؟

لیتیازیس ادراری ممکن است علامتی نداشته باشد. اما اگر علامت دار باشد، علائم اصلی عبارتند از:

• درد کمر
• حالت تهوع و استفراغ
• فرد رنگ پریده با تعریق شدید
• عرق کردن
• ادرار دردناک
• تب

چه کسانی در معرض ابتلا به لیتیاز کلیوی قرار دارند؟

لیتیاز کلیوی یک بیماری شایع است که حدود 10 درصد از افراد در کشورهای پیشرفته به آن دچار هستند. خطر تشکیل سنگ ها در طول زندگی افراد عادی برای مردان 15% و برای زنان 5 تا 10% است. این بیماری همچنین میزان عود بسیار بالایی دارد. 50% از بیماران مبتلا به سنگ کلیه ظرف مدت 5 سال و 90%  ظرف مدت 25 سال دوباره به آن دچار می شوند. اکثر افراد مبتلا، بزرگسالان جوان 15 تا 45 سال هستند. این مشکل در مردان نسبت به زنان تقریباً دو برابر است. درصد قابل توجهی از افراد مبتلا به لیتیاز، حداقل یک خویشاوند درجه یک دارند که از شرایط مشابهی رنج می برد. احتمال لیتیاز ارثی نیز وجود دارد.

درمان لیتیاز کلیه چیست؟

۱- درمان غیردارویی

 هیدراسیون: نوشیدن 2.5 تا 3 لیتر مایعات در روز به طور مداوم توصیه می شود. به طور معمول این مایعات باید آب با  PH خنثی باشند. آب های کربن دار که ممکن است برای لیتیاز اسید اوریک مناسب باشند، در موارد لیتیاز کلسیم توصیه نمی شوند. نوشیدن آب مرکبات نیز توصیه می شود، زیرا مرکبات حاوی منیزیم و سیترات هستند که از بلوری شدن ادرار جلوگیری می کنند. میزان دفع ادرار در روز باید 2 لیتر باشد تا به دفع سنگ کلیه کمک کند.

تغذیه: بیماران باید یک رژیم غذایی متعادل سرشار از سبزیجات و فیبر داشته باشند و مصرف پروتئین های حیوانی و نمک را محدود کنند. مصرف روزانه ی طبیعی کلسیم باید 1 تا 1.2 گرم در روز باشد.

سبک زندگی: سبک زندگی ساکن توصیه نمی شود و از چاقی باید پیشگیری شود. استرس باید کنترل شده و از عدم تعادل آب جلوگیری شود (تعریق زیاد به علت دماهای بالا یا بعلت ورزش یا فعالیت فیزیکی شدید و غیره).

۲- درمان دارویی

درمان دارویی برای بیمارانی توصیه می شود که عوامل خطر بالایی دارند و کسانی که اقدامات عمومی آنها با شکست مواجه شده است. هدف از درمان دارویی، اصلاح تغییرات در ترکیبات ادرار و در نتیجه پیشگیری از تشکیل سنگ ها می باشد. درمان دارویی معمولاً زمانی مؤثر است که بیمار دستورالعمل های درمانی تجویز شده توسط پزشک را به دقت رعایت کند. داروهایی که معمولاً استفاده می شوند شامل تیازید، پتاسیم سیترات، ارتوفسفات، منیزیم و آلوپورینول هستند.

تیازید (هیدروکلروتیازید) و شبه تیازدها (اینداپامید): این داروها می توانند دفع کلسیم در ادرار بیماران مبتلا به هیپرکلسیوری را کاهش دهند. عوارض جانبی مرتبط با این دارو، دیابت، نقرس، اختلال نعوظ و هیپرپاراتیروئیدیسم نورمو کلسمیک می شوند.

آلکالین سیترات (سدیم سیترات، پتاسیم سیترات): این دارو برای افزایش مقدار سیترات در ادرار بیماران مبتلا به سطوح سیترات پایین استفاده می شود. سیترات از رشد و جمع شدن کریستال ها در ادرار و پیوند با کلسیم و فسفات جلوگیری می کند و این مواد را در ادرار کاهش می دهد. این دارو همچنین  PH ادرار را افزایش می دهد و آن را قلیایی می کند. دیگر مواد قلیایی کننده شامل سدیم و پتاسیم بی کربونات می شوند.

منیزیم: از رشدکریستال های کلسیم فسفات جلوگیری می کند.

آلوپورینول: سطوح اسید اوریک را کاهش می دهد. گاهی اوقات کریستال های اوریک اسید، هسته هایی هستند که بلورهای کلسیم روی آنها جمع می شوند و سنگ های کلسیم را تشکیل می دهند. تحمل پذیری این دارو خوب است و ممکن است عوارض جانبی داشته باشد.

پیریدوکسین (ویتامین B6): برای بیمارانی با هیپراگزالوری اولیه و ایدیوپاتیک (افزایش اگزالات در ادرار) همراه با ارتوفسفات تجویز می شود.

یورو کا: به آهستگی پتاسیم فسفات آزاد می کند. این دارو غلظت کلسیم در ادرار را کاهش می دهد و مغز استخوان را در بیماران مبتلا به هایپرکلسیوری جذب شونده حفظ می کند. این دارو به خوبی تحمل می شود.

دی – پنی سیلامین: این دارو در موارد سیستینوری تجویز می شود و باعث می شود سیستین در ادرار حل شود و تشکیل سنگ ندهد. این دارو تأثیر بسیار بالایی دارد اما عوارض جانبی مهمی از جمله سندرم نفروتیک (پروتئین اضافه در ادرار)، درماتیت و پان سیتوپنی (کاهش گلبول های قرمز و سفید و پلاکت ها) دارد. این شرایط به بررسی منظم شمارش سلولهای خونی، اوره، الکترولیت ها و ویتامین  B6نیاز دارد. برای جلوگیری از کمبود ویتامین  B6این دارو باید همراه با پیریدوکسین مصرف شود.

آلفا مرکاپتوپروپیونیل گلیسین (تیوپرونین): این دارو شبیه به دی پنی سیلامین است؛ اثربخشی‌ کمتری دارد، گرچه عوارض جانبی آن نیز کمتر است.

۳- درمان جراحی

لیتیازیس ادراری را همیشه نباید از طریق جراحی درمان کرد. اما به طور کلی جراحی زمانی تجویز می شود که سنگ ها مکرراً باعث کولیک کلیوی یا خونریزی در ادرار می شوند، اندازه و تعداد آنها بیشتر می شود و یا عوارضی همچون عفونت ادراری، انسداد مجرای ادراری، تب و سپسیس ایجاد می کنند. تکنیک های مختلفی برای دفع سنگ های ادراری وجود دارد. انتخاب نوع جراحی به تعداد، اندازه، محل و ترکیب سنگ ها بستگی دارد.

لیتوتریپسی موج شوک یا سنگ شکنی: سنگ های کلیه ای که تا ۲ سانتی متر هستند با این تکنیک قابل درمان هستند. این روش روی سنگ هایی که در کلیه قرار دارند، سنگ های نرم و در بیماران غیرچاق بیشترین تاثیر را دارد. از عوارض این رویکرد می توان به انسداد مجرای ادراری به هنگام دفع سنگ ها، خون در ادرار، عفونت و هماتوم کلیوی اشاره کرد.

اورتروسکوپی: این روش یک تکنیک جراحی ست که در آن از طریق مجرای ادرار به حالب و کلیه دسترسی  ایجاد می شود تا محل سنگ شناسایی شود و با استفاده از انرژی لیزر آن را از بین ببرد. ابزارهای مورد استفاده ممکن است سخت (برای درمان سنگ ها در حالب) یا انعطاف پذیر (برای سنگ های کلیه) باشند. عوارض احتمالی شامل آسیب حالب, تنگی حالب، باقی ماندن یک قطعه لیتیاز در حالب, عفونت، خون در ادرار، تب و غیره می شوند.

نفرولیتوتومی از راه پوست: این روش یک تکنیک جراحی است که متشکل از یک برش پوستی در ناحیه کمر، زیر دنده ی دوازدهم برای دسترسی به قسمت داخلی حفره ی کلیوی، شکستن سنگ و دفع آن می باشد. این تکنیک برای سنگ کلیه های ۲ سانتی متری یا بیشتر تجویز می شود. عوارض احتمالی این روش، خونریزی کلیوی، هماتوم کلیوی، عفونت، تکه های باقیمانده، یورینوما، جمع شدن ادرار در  خارج از مجرای ادراری، آسیب به اندام های مجاور و غیره می شوند.‌

جراحی باز و لاپاروسکوپی: زمانیکه تکنیک های بالا با شکست مواجه شدند، از روش جراحی باز و لاپاروسکوپی‌ استفاده می شود.‌ این روش ۵ درصد یا کمتر از تمام درمان ها را تشکیل می دهد.

منبع: clinicbarcelona